Giriş:
Baş dönmesinde hangi hekime gitmemiz gerektiğini analamadan önce bu hastalığı anlamalıyız. Baş dönmesinde hangi hekime gideceğimize karar vermeden önce tam olarak ne olduğunu ve olmadığını anlamamız önemlidir. Bu kısa bilgilendirme amaçlı blog yazımızdahalk arasında “Vertigo” olarakta bilinen baş dönmeleri konusundaa genel bilgilendirme ve doğru hekim yönlendirmesi amaçlanmıştır. Öncelikle bazı kavramların ne olduğunu anlamamız gerekiyor:
Baş dönmesi yada Vertigo nedir? Aynı şeylermidir?
Türkçemize “Baş dönmesi”olarak çevirilen kelime kökeni latinceye dayanan “Vertigo” oldukça yaygın ve bir çok tıbbi uzmanlık branşını ilgilendiren bir belirtidir. Bu durum bazıları tarafından bir insanın yaşayabileceği en kötü his olarak da tarif edilmiştir. Bu his aslında bir semptomdıur (yani hastanın şikayetidir) ve kendi başınabir hastalık değildir. Bunun anlamı bir çok farklı hastalıktada bulunabilen bir durum olup, altındaki hastalığın aydınlatılmasını gerektirir.
Baş dönmesi sebebiyle hangi hekime başvurmalıyım?
Denge sistemimizin oluşumuda başlıca iç kulaktaki yarım daire kanlalları, göz, eklemler, beyin-beyincik sorumludur. Bunlardan beyin ve beyincik ile ilgili olanına santral yani merkezi vertigo sebepleri diyoruz ki bunlar Nöroloji branşının ilgi alanına girerler. Bu durumu hastalar yer ayağımın altından kayıyor, boşlukta gibiyim, sandalda ayakta sallanıyomuşum gibi his oluyor, başım sizin etrafınızda dönüyor gibi tarfilerler. Yani bir etraf dönmesi hissi tariflerler, ki buna santral (Merkezi) tip baş dönmesi adı verilir. Bunlar dışındaki bir çok baş dönmeleri periferiktir (yani çevreseldir) ve bunlarda tipik olarak çevrenin döndüğü hissi ön plandadır. Hastalar bu durumu etraf fırıl fırıl dönüyor şeklinde ifade ederler. Çevresel sebeplerin başlıcaları ise iç kulak kaynaklıdırlar. Bu tip kaynaklı baş dönmeleri ani ve gürültülü başlarlar, genelde şiddetlidirler ve beraberinde bulantı-kusma çoğunlukla bulunur. Özellikle iç kulak kaynaklı olanlarına bazen işitme kaybı yada kulak çınlaması eşlik edebilir.
Genel olarak denge sistemi bozuklukları bir çok uzmanlık alanının ilgi alanına girebilmekte ve sıklıkla beraber çalışmalarını gerektiren bir durumdur. İlk denge bozukluğu şikayeti başladığında kişiler genellikle acil tıp branşına başvururlar. Bunun sonrasındaki Nöroloji mi kulak burun boğaz (KBB) mi ayırımıda: Etraf dönüyorsa, ani ve şiddetli başladıysa, işitme kaybı ve çınlama varsa KBB ilk başvurulacak branş olmalıdır. Fakat şikayetler daha yavaş başlangıçlı, daha hafif ( daha çok sersemlik hissi gibi) ve başınız kişinin etrafında dönüyor veya boşlukta kalıyır hissi ön planda ise Nöroloji ye başvurmak uygun olur
Bazen hissedilen hafif dengesizlik durumuna vertigo diyebilirmiyiz?
Az önce bahsettiğimiz Vertigo dan farklı olarak, hastalar bazen “Dizzines” dediğimiz yani türkçeye “Dengesizlik” olarak çevrilebilen şikayett ile başvururlar. Bu gemi yada otobüs yolculuğu sonrası, yada alkol alımı sonrası ertesi gün sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Burada olan şey bastığımız yerin ayağımızın altında kayıyor olma hissidir. Hastalar bunu bir kayıkta ayağa kalkmışız ve deniz aracı dalgalar ile sallanıyor gibi bir his olarak da tarif ederler. Burada gerçek bir baş dönmesi olmaz hafif boşlukta gibi dengesizlik hissi olur. Ayrıca gerçek vertigo ile sıklıkla karışabilen bizim “Ortostatik hipotansiyon” dediğimiz “pozisyona bağlı tansiyon düşmesi” olarak tanımlanan durum vardır ki bu durum genelde bayanlarda görülür. Yerçekimine karşı yapılan ani hareketlerde tansiyon düşüklüğü ile birlikte göz kararması ve hafif dengesizlik durumudur. Bu durumdaki hastalarımıza ani iniş kalkış hareketlerinden sakınmaları önerilir.
Oldukça sık duyduğumuz iç kulak kristalleri kaynaklı baş dönmesi nedir ve buna yönelik neler yapıyorsunuz?
Pozisyonel olan baş dönmeleri en sık görülen Vertigo nedenidir. Burada baş dönmesinin başın bir tarafa hareketiyle ortaya çıkması tipiktir. Bu durumu hastalar sıklıkla sabah yataktan uyanırken başımı çevirdiğim andasanki yer ile tavan bir birine girdi şeklinde tarif ederler. Genellikle bunun sebebi iç kulak yarım daire kanallarında kristallerin birikim oluşturmasıdır. Bunların tanısında Dix-Hallpik ve Semond dediğimiz manevralarla ( ki bunlar sedyede yapılan basit muayene yöntemleridir) kullanılır. Tanıdan emin olunduktan hemen sonrasında ise serbestleştirici manevralar dediğimiz Epley ve Barbekü manevralarıyla kristaller yerlerine oturtulabilir. Genellikle vertigo hissi bu manevralar ile tamamen düzelir. Fakat az da olsa dönme hissi devam eden hastalara evde uyguladıkları Brand Daroff ve Cooksey ekzersizleri de önerilebilir. Bu ev tipi egzersizler, eğer altta yatan başka bir sebep yoksa, kişinin kendisininde evde uygulayıp pozisyonel baş dönmesini kendi kendine tedavi edebileceği bir yöntemdir.
Her veritigo kristallerin oynamasımı demektir?
Bu soruya cevabımız kesinlikle “HAYIR” olacaktır, çünkü baş dönmesi üstte de vurgulandığı gibi altta yatan farklı durumlarda hissedilen bir durumdur. En sık iç kulak kristalleri oynaması ( aslında birikimi) sebepli olmakla birlikte aşağıda diğer sık vertigo yapan hastalıklarınında akılda tutulması gerekir.
Diğer sık baş dönmesi sebeplerinden başlıcaları ise Vestibuler nörinitis ( denge sinirinin iltihaplanması, Meniere hastalığı ( iç kulak tansiyonu), Psikolojik baş dönmeleri, Vertebrobaziller yetmezliğe ( boyundan geçen atardamarların çeşitli sebeplerle daralması) bağlı olanlardır.
Bunlardan kısaca bahsedecek olursak Vetibuler nörinitis genelde solunum yolları enfeksiyonları sonrası olup bir kaç hafta sürekli baş dönmesiyle ve bulantı-kusma ile karakterize bir durumdur. Baş dönmesi oldukça rahatsız edici olup bunları bir kaç gün hastaneye yatırmak gerekebilmektedir.
Diğer sık karşılaştığımız durum ise Meniere hastalığı olup bu iç kulak sıvısının basıncının yükselmesine bağlıdır. Burada dalgalı işitme kaybı dediğimiz değişiklik gösteren işitme kaybı ve kulakta dolgunluk tipiktir. Atakları çok şiddetli olup atak sonrasında başlangıçta işitmesi normala gelir fakat zamanla atak sıklığı artarak işitme kayıpları kalıcı olmaya başlar.Meniere hastalığının tedavisinde ve korunmasında farklı tedaviler uyguluyoruz. Korunma için tuz kısıtlaması ve orta kulak basıncını düşüren idrar söktürücüleri başlıca kullanıyoruz. Atak esnasında şiddetli baş dönmesi olduğundan hastaneye yatırarak bir iki günlük serum içinde ilaçlar uyguluyoruz. Bu hastalıkla ayrıca kulak içine antibiyotik (gentamisin) veya kortizon uygulayarak oldukça başarılı olduğumuzu söyleyebilirim.
Diğer sık gördüğümüz durum ise aslında nöroloji branşını ilgilendiren Vertebrobaziller yetmezlik konusunda da kısaca bilgi vermek isterim. Bu durum kalpten çıkıp beyincik ve beyine kan götüren damarların tıkanmasına bağlı olup boyun fıtıkları ve kireçlenmeleriyle birlikte görülür, özellikle 60 yaş üzeri kişilerde daha sık görülür. Bunlar doğru teşhis edilmeleri doppler ultrasonografi ile olmakta olup ilaç tedavileriyle veya varsa boyun fıtık ve kireçlenmesine yönelik tedavilerle oldukça rahatlamaktadırlar.
Not: Bu blog bilgilendirme amaçlı olup kliniğimizde sadece burun ameliyatları yapılmaktadır.
Baş Dönmesi Konusundaki Sık Sorulan Sorular:
Vertigo bir hastalıkmıdır?
Hayır, vertigo tek başına bir hastalık olmayıp bir çok hastalıkta görülebilen bir semptomdur yani hasta şikayetidir.
Vertigo tanısından muayene bulguları ve tanı yöntemleri nelerdir?
Baş dönmesi tanısında KBB hekiminin yapacağı genel muayene ile bazı bulgular bulunabilir. Eğer hekiminiz uygun görürse ayırıcı tanı için kan testleri ve BT- MR- Boyun renkli dopler ultrasonografi testleri istenebilir. Tüm bu testlerde normal çıkar fakat vertigo devam ediyorsa daha ileri testleri için vestibuler sistem (Denge sistemi) labaratuarlarında VNG, Postülografi gibi testlerde yapılabilmektedir.
Baş dönmesine hangi doktor bakar?
Baş dönmesi şikayeti ile ilkin KBB bölümüne çıkmak uygundur. Eğer gerekli görülürse başta Nöroloji uzmanı olmak üzere diğer bölümlere yçönlendirilir. Bu diğer bölümlerde sıklıkla FTR ( Fizik Tedavi), Psikiytri bölümleridir. Fakat öncelikle mutlaka KBB bölümünün görmesi gerekir.
Kristaller için doktora gitme yerine evde yapabileceğim egzersizler varmıdır?
Eğer baş dönmesinin altında yatan başka bir neden yok ve pozisyonel ise ev egzersizleride oldukça faydalıdır. Bunlara YouTube tan “Brand Daroff” yazarak ulaşabilirsiniz.
Vertigo için VR gözlükleriyle rehabilitasyon nedir?
Son yıllarda teknolojik sistemler ve VR gözlüklerinin gelişmesiyle vertigo ve dizeness a yönelik programlar üreten firmalar mevcuttur. Fakat günümüzde bu bir rehabilitasyon programı olup seanslar halinde bununla ilgilenen merkezlerde uygulanmaktadır. Çok yakın bir gelecekte kişinin evinde kendisinin de uygulayabileceği algoritmaların olacağı öngörülmektedir.
